A potem trzeba zamknąć salony samochodowe, bo ludzie potrafią przejechać ze 20 km w tzw. "jazdach próbnych" - przecież to również jest piractwo.

Egmont z tego co słyszałem raczej po prostu nie chce, by ktokolwiek ich czytał. Od znajomego recenzenta wiem, że np. nie wysyłają egzemplarzy do recenzji. Więc pewnie nie chcą też, by ktoś się zapoznawał w Empiku. Chcą pewnie by czytało się w ciemno - bez recenzji i bez zerknięcia do środka.

1. Sprawy organizacyjne

Nie jestem właścicielem wydawnictwa Egmont, zarządzam w nim jedynie o kilkunastu lat wydawaniem dziecięcych pism komiksowych i komiksów książkowych dla starszych odbiorców.

Nie "poszedłem na skargę" do Gazety Wyborczej. Jak podejrzewam, praprzyczyną artykułu była recenzja nowego tomu serii Thorgal, która ukazała się na łamach "Metra" kilka tygodni temu. W tekście tym recenzentka (której komiks się nie podobał) zasugerowała, że nie jest wart wydawania pieniędzy i można go sobie przeczytać za darmo w empiku (cytuję: "Tym, którzy są ciekawi dalszych losów bohaterów, zamiast kupna komiksów, polecam wizytę w empiku, gdzie w 15 minut je przeczytają"). Oprotestowałem ten tekst listem do redakcji "Metra" - nie kwestionując prawa dziennikarki do negatywnego recenzowania, wyraziłem oburzenie namawianiem odbiorców do "darmowego" czytania. Sprawa została wyjaśniona z redakcją, która uznała niefortunność użytego sformułowania. Kilkanaście dni później zadzwonił mnie dziennikarz GW i poprosił o wypowiedź w sprawie czytania w empiku. Udzieliłem jej, stając się - jak się potem okazało - głównym dostarczycielem materiału do artykułu.

Wyjaśniam to wszystko dla porządku, nie sugeruję manipulacji, moje wypowiedzi nie zostały przekręcone.

2. Zarzuty

Nie powiedziałem nigdzie w tym materiale, że czytanie w empikach należy penalizować, albo że czytających uważam za złodziei itp. itd. Stwierdziłem jedynie, że "nie widzę specjalnej różnicy" między czytaniem komiksów empiku, a ściganiem muzyki z sieci. Nadal jej nie widzę - oba te działania to korzystanie z praw intelektualnych wbrew woli twórcy i wydawcy, bez ponoszenia za to żadnych opłat.

Wyraźnie również powiedziałem, że przejrzenie (przeczytanie fragmentu) komiksu przed decyzją o zakupie uważam za normalną część procesu kupowania.

Nie podoba mi się natomiast programowe czytanie komiksów (książek, gazet) za darmo w miejscu do tego nieprzeznaczonym.

3. Praktyki rynkowe

Bardzo dziękuję osobom, które zechciały się podzielić ze mną (i z innymi wydawcami) pomysłami na zmniejszenie negatywnych skutków zjawisk, o których rozmawiamy. Większość z nich (jeśli nie wszystkie) są od dawna przez nas realizowane.

Foliowanie - większość wydawców komiksów Polsce foliuje większość swoich tytułów (co nie przeszkadza empikowym czytaczom w rozfoliowywaniu nawet kilku kopii tego samego tytułu).

Próbki - przykładowe plansze do większości komiksów wydawanych w Polsce można zobaczyć w sieci na długo przed premierą. Znajdują się tam też opinie, recenzje i teksty informacyjne wydawców.

Niższa cena - w ciągu ostatnich 15 lat w Polsce wielu wydawców książkowych i prasowych (małych, dużych i bardzo dużych) próbowało wejść na rynek z masowym, tanim komiksem. Wszystkie te próby zakończyły się fiaskiem (nie licząc komiksów dziecięcych, takich jak "Kaczor Donald") - patrz pkt. 4.

4. Rynek komiksowy w Polsce

Jest rynkiem małym, niszowym, hobbystycznym. Na ten temat (i na temat przyczyn tego stanu rzeczy) napisano w ostatnich kilkunastu latach dziesiątki artykułów, odbyły się setki dyskusji (w sieci, na festiwalach komiksowych, w mediach). Zainteresowanych odsyłam do nich. To jest po prostu fakt. Wynikają z niego różne konsekwencje - artystyczne, kulturowe, handlowe.

Dlatego porównywanie rynku polskiego z francuskim/amerykańskim (światowymi centrami komiksu) nie ma sensu. Tak, tam ludzie czytają komiksy w księgarniach, ale tam bestsellery sprzedają się w nakładach setek tysięcy egzemplarzy, dobre tytuły w dziesiątkach tysięcy - strata kilkuset "zaczytanych" egzemplarzy jest rzeczywiście wliczona w koszty marketingu. Przy czym cena okładkowa produktu jest zasadniczo wyższa (bo to bogatsze kraje) przy zbliżonych kosztach druku. A więc marża wydawcy/hurtownika/księgarza łatwiej wchłania tę stratę. W Polsce największy bestseller komiksowy - Thorgal - osiąga wynik 20-25 000 w pierwszym roku dystrybucji. Zwykłe nakłady to 1000-1500 egzemplarzy.

5. Argument "jest za drogo, więc będę korzystał za darmo"

To stałe wytłumaczenie każdego, kto chce używać jakiegoś przedmiotu/dobra, a nie chce za nie płacić. Mogę tylko powtórzyć, to co powiedziałem dziennikarzowi GW: miejscem, gdzie za darmo, legalnie, z poszanowaniem praw twórców/wydawców można czytać gazety, książki i komiksy są BIBLIOTEKI. Jeśli biblioteki będą pod presją czytelników, zaczną kupować komiksy w większych ilościach, a więc wesprą mały rynek komiksowy i zwiększą dostęp do tego dobra kultury. Skorzystają na tym autorzy, wydawcy i sami czytelnicy.

W jednym z komentarzy wyczytałem tezę, że jeśli wydawca nie dostarcza klientowi komiksu w cenie, którą ten uważa za słuszną, to klient czuje się "obrabowany". To pogląd - delikatnie mówiąc - niemądry. Ja, na przykład, chciałbym popłynąć w miesięczny rejs na Karaiby za 500 zł. Czy to oznacza, że biura turystyczne, które nie chcą mi zaoferować tej usługi, okradają mnie?

6. Ceny komiksów w Polsce

Cena komiksów - to temat na osobną rozprawę, bardzo szczegółową i specjalistyczną. Trzeba by w niej omówić kwestie realnych kosztów produkcji, marż handlowych, porównać z cenami komiksów w innych krajach, ale też z cenami innych dóbr kultury dostępnych w Polsce, omówić tradycje zakupowe Polaków, postrzeganie przez nas cen dóbr kultury (także książek) itd. itp. W skrócie:

a. komiksy w Polsce, przy zbliżonych bezwzględnych kosztach produkcji, są tańsze (jeśli przeliczymy ich cenę na USD lub euro) niż w większości krajów (nie tylko Europy Zachodniej czy USA). To nie znaczy, że nie ma wyjątków od tej reguły, oczywiście.

b. Komiks wszędzie na świecie jest medium relatywnie drogim, jeśli rozpatrujemy go w kategorii tzw. "value for money" (w tym przypadku "czas czytania za cenę") i porównujemy z literaturą, filmem czy grami komputerowymi.

c. Ponieważ żyjemy w biedniejszym kraju subiektywnie mogą być postrzegane jako drogie. Rozumiem taki pogląd. Zapraszam do biblioteki.

7. Zniszczone egzemplarze

Tak naprawdę nie ma znaczenia, kto weźmie na siebie koszty egzemplarzy zniszczonych przez "czytaczy"- księgarz czy wydawca. Finalnie za te egzemplarze zapłaci klient KUPUJĄCY komiksy, bo te straty zostaną wrzucone w cenę sprzedawanej części nakładu. Zrobi to wydawca, ponosząc ceny lub dystrybutor podnoszący marżę jaką pobiera od wydawcy.

Zaczytany w empiku egzemplarz to strata wydawcy, to brak dochodu autora, to wyższe ceny dla pozostałych klientów. To zniszczony ładny przedmiot.

8. Przyszłość

Być może wydawanie komiksów po polsku i tworzenie komiksów przez Polaków w bliskiej przyszłości nie będzie nikomu potrzebne. Wydawcy ograniczą ofertę do kilku przebojów albo będą działać w półamatorskim undergroundzie. Taka przyszłość komiksu w Polsce - jako medium artystycznego i działu biznesu wydawniczego - jest możliwa. W wielu mniejszych krajach Europy, nawet zamożnych, kultura komiksowa ma podobne kłopoty. Tam rynek ratują znacznie wyższe ceny (zdarza nam się produkować komiksy wspólnie z kolegami z Danii czy Finlandii - nakłady i koszty produkcji są identyczne, a ceny okładkowe dwa razy wyższe niż u nas), zakupy biblioteczne, wreszcie istniejąca od dziesiątek lat tradycja czytania komiksów.

Rosnąca znajomość języków obcych (korzystanie z oryginałów), przeniesienie biznesu wydawniczego na e-platformy, konkurencja multimediów i wiele innych czynników będą znacząco determinować kształt rynku komiksowego i w Polsce, i na świecie. To oczywiste.

Na razie jednak - starając się chronić ten mały, ale ciekawy segment kultury i biznesu - namawiam (także w imieniu innych wydawców komiksów): nie niszczcie komiksów empikach, zapoznawajcie się z ich udostępnionymi fragmentami w internecie, wypożyczajcie komiksy z bibliotek. A te, które wam się podobają, kupujcie. W Polsce działa wiele sklepów, gdzie można je nabyć z dużymi rabatami.

Tomasz Kołodziejczak, wydawca, autor, miłośnik komiksów, Egmont Polska