Pierwszy raz zetknęłam się z twórczością Lessing przekopując z nudów księgozbiór ciotki anglistki. Z założenia nie cierpiałam pełnych samoudręczenia i poczucia winy powieści białych mieszkańców Afryki (np. Coetzee), ale zafascynowała mnie jakże różna od nich krótka powieść pt. "Trawa śpiewa" o żonie osadnika mieszkającej na kompletnym odludziu, która z ogromnej samotności powoli traci kontakt z rzeczywistością. Doceniłam u Lessing postaci z krwi i kości zmagające się z zawiłościami własnego życia wewnętrznego.

Po "Złoty zeszyt" sięgnęłam po latach, gdy Lessing otrzymała Nagrodę Nobla (w 2007 r.). To powieść o czterech zeszytach Anny Wulf, zawierających cztery różne wersje jej życia. W piątym, złotym zeszycie Anna usiłuje spleść zawartość pozostałych wersji w harmonijną całość. Postmodenistyczna narracja ukazuje złożoność doświadczeń bohaterki i możliwość różnych sposobów interpretowania z pozoru obiektywnych zdarzeń. Urywki z czterech zeszytów zlepione są realistyczną relacją z życia Anny, jej przyjaciółki Molly, i bliskich obu kobiet. Różne wersje wydarzeń nakładają się i kłócą się ze sobą. Nie wiadomo do końca, która wersja jest najbliższa prawdzie o Annie; nie wiadomo nawet, czy istnieje prawdziwa wersja. Najlepiej zacytować, jak opisuje strukturę książki sama Lessing (tłumaczenie moje):

"Powieść ukształtowana jest następująco:

Rusztowanie dla powieści stanowi krótka, tradycyjna powieść pt. "Wolne kobiety", która równie dobrze mogłaby istnieć sama w sobie. Jest jednak podzielona na pięć części, między którymi znajdują się urywki z czterech Zeszytów: Czarnego, Czerwonego, Żółtego i Niebieskiego. Zeszyty prowadzi Anna Wulf, główna bohaterka "Wolnych kobiet". Prowadzi cztery zamiast jednego, gdyż wie, że musi oddzielić od siebie pewne doświadczenia. Robi to ze strachu przed chaosem, przed bezkształtnością doświadczeń, przed załamaniem psychicznym. (...) Jednak gdy każdy z zeszytów dobiega końca, z ich fragmentów może powstać coś nowego: "Złoty zeszyt.""

Właśnie o tym temacie — szaleństwie, załamaniu, rozproszeniu fragmentów ludzkiej (kobiecej) tożsamości — Lessing pisze najciekawiej. Pisze też o toksycznych związkach, twórczym wypaleniu, utraty wiary w ideologię, samobójstwie, różnych sposobach postrzegania rzeczywistości. O zazdrości i fanatyzmie politycznym. O trudnej relacji kobiety z gejem i o tym, jak to jest dostać okres w pracy.

Książkę można przeczytać w oryginale na stronie: http://thegoldennotebook.org/book/p1/

O ile wiem, jeszcze nie została przetłumaczona na j. polski.