Nie jest to utwór. To zjawisko. Okres zaledwie 20 lat, 1908-1928. Historia spisana przez niedoszłego klerka, włóczęgę, dziennikarza, kawalarza, żołnierza, jeńca, anarchistę, komunistę, generała, patriotę, zdrajcę i po raz kolejny włóczęgę i nędzarza. Okres zaczynający się od stabilnej leniwej starej Europy, w której wszystko jest znane i trwałe, opisane i skatalogowane, tradycyjne i stabilne, zamkniete w kodeksach i dążące do nowości. Okres kończący się w nowej młodej Europie, w której młode państwa umocniają młode nacjonalizmy, kiedy poddaństwo zostaje zastąpione narodowością, kiedy euforia zwyciężców ma w tle zatajoną nienawiść pokonanych, kiedy przedwojenne marzenia o wolności przemieniają się jak nie w państwową ideologię, to w przysięgi spiskowców, kiedy pamięć o Wielkiej Wojnie przesłania wiedzę o wojnach małych.
Czytając opowiadania, eseje i humoreski, ułożone chronologicznie, widzimy świat, który dawno odszedł, ale wcale nie przestał na nas wpływać. Górale jak z dzisiejszych kawałów i nieistniejąca rusińska Halicja, Cyganie i Żydzi z epoki sprzed holokaustów i pierwsze obozy koncentracyjne, prawzory dzisiejszych ojców dyrektorów i protoplasty dzisiejszych oligarchów, chińscy najmici w Armii Czerwonej i dzicy Baszkirowie na służbie u białych, Praga przed- i powojenna, i wiele wiele innych rzeczy.
No i jedyna postać, co sobie poradziła z wojną, polityką i ambicjami rozpalonych przez rewolucje umysłów. Józef Szwejk. I jego przygody sprzed i po okresu, opisanego w najsłynniejszej powieści Haška.